Polska szkoła plakatu była kiedyś dla ukraińskich plakatystów niemal jedynym ‘oknem na Europę’ wyciętym w wysokim murze komunistycznego reżimu. Demonstracja intelektualnej gry, umiejętność zwięzłego i trafnego wyrażania osobistej opinii w unikalnym kreolizowanym tekście – te zasady polskiej sztuki plakatu w sposób organiczny weszły do praktyki artystów ukraińskich w latach 80. Wspólnym mianownikiem ukraińskiej i polskiej szkoły plakatu było połączenie ekspresyjnej, niezwykle intensywnej energii ze szczególną poezją i liryzmem; wykorzystanie szerokiej gamy skojarzeń, metafor, aluzji i podtekstów.

Naśladowanie tradycji jest również charakterystyczne dla prac uczestników wystawy ‘Twórczy opór’. I to nie jest przypadek. W końcu Andriy Budnyk, kurator wystawy, jest jednym z tych, którzy studiowali w Krakowie w latach 80. Taka gra losu. Na plakatach uczniów Andriya Polska jawi się jako przyjacielski, współczujący, prawdziwie bratni kraj, który zapewnia schronienie i odczuwa nasz ból jako swój własny. Na tych plakatach są krwawe łzy zgwałconych ukraińskich kobiet. Te plakaty to połączenie wzruszająco-naiwnego z groteskowo-dramatycznym. Są w nich odniesienia i aluzje, które często nie wymagają słów. Mówią o Ukrainie w języku ukraińskiego ornamentu, w języku symbolicznych kolorów żółtego i niebieskiego, w języku kultowych dla Ukrainy obrazów Tarasa Szewczenki, Łesi Ukrainki, Iwana Franki. O wrogu mówi wstążka św. Jerzego i litera ‘Z’, która już zmieniła się z litery w haniebny znak rosyjskich okupantów. O wrogu mówi też cytat ze starej niemieckiej ryciny z potwornym wilkołakiem. Wojna zaburza umysły, wynosząc demony na powierzchnię.

Wojna determinuje wybory i pokazuje kto jest po której stronie. Dlatego przedstawiane Państwa uwadze prace ukraińskich studentów demonstrują nie tylko ich chęć opanowania języka sztuki plakatu tak dobrze, jak to możliwe, ale także i przede wszystkim pragnienie pokoju, ujawnienia haniebnych zbrodni wojennych, wniesienia własnego wkładu w walkę za pomocą ich głównej broni – plakatu.

Olena Donets

Mamy przed sobą rezultat pracy studentów wydziałów graficznych dwóch kijowskich uczelni w okresie wojny. Prace te powstawały na laptopach w pociągach ewakuacyjnych, w schronach przeciwbombowych z zanikającą elektrycznością i Internetem, w godzinach policyjnych, pod presją związaną z przebywaniem na terytoriach okupowanych, i tak dalej. Prace te powstawały przy wyciu syren, w stanie emocjonalnego stresu, depresji z powodu rozłąki z rodziną i przyjaciółmi, z dala od domu, ale zawsze z wiarą w niezaprzeczalne przyszłe zwycięstwo Ukrainy. Nie możemy nie wygrać, bo za nami 1000-letnia historia, nasze narodowe wartości, nasza ziemia, sprawiedliwość i Bóg! Chwała Ukrainie! Chwała bohaterom! Chwała narodowi! Śmierć wrogom! Ukraina ponad wszystkim!

Andriy Budnyk